Prof. Mateusz Borowski

 

Archiwa innych przeszłości. Dokufikcje i gesty spekulatywne

 

Archiwum jako miejsce przechowywania i porządkowania śladów przeszłości w dużej mierze narzuca jej określony kształt i sensy. Do dziś pełni w kulturze zachodniej istotne kulturotwórcze i polityczne funkcje, determinując i sankcjonując obraz przeszłych wydarzeń. Nic dziwnego, że odziedziczone po epoce nowożytnej procedury archiwizacji stanowią tak istotny temat dla twórców rozmaitych form dokufikcji, łączących konwencje faktograficzne z fikcją i spekulacją. Tego typu projekty artystyczne problematyzują nie tylko procedury selekcji i porządkowania, typowe dla nowożytnego archiwum, ale także stawiają pytania o to, co i dlaczego pozostaje poza jego granicami i nie staje się integralną częścią zbiorowej pamięci.

Podczas warsztatów przyjrzymy się bliżej dwóm takim projektom artystycznym, które w formie mockumentarnej podejmują problem relacji między archiwum i metodami przedstawiania przeszłości. Pierwszą część spotkania poświęcimy dyskusji wokół filmu The Dead Weight of a Quarrel Hangs (2001) libańskiego artysty Walida Raada, który za pośrednictwem fikcyjnych materiałów dokumentalnych demonstruje problemy reprezentowania dziejów wojny w Libanie w latach 1975-1991. W drugiej części zajmiemy się performatywnym mockumentem Ellis Island (1980) wyreżyserowanym przez Meredith Monk, który przedstawia wyparty fragment historii amerykańskiej w formie performansu dokamerowego, z wykorzystaniem spreparowanych archiwaliów.

 

Materiały dla uczestników (zostaną udostępnione w formie elektronicznej)

1. Ellis Island (1980), reż. Meredith Monk

2. Dead Weight of a Quarrel Hangs, (2001), reż. Walid Raad, https://www.youtube.com/watch?v=q-2zygeErVs

3. Claire Norton, Kontr/aktualność. Sztuka i strategie antykolonialnego oporu, tłum. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, [w:] Fikcje jako metoda, red. Małgorzata Sugiera, Księgarnia Akademicka 2018, s. 91-120.

4. Diana Taylor, Archiwum i repertuar, tłum. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, „Didaskalia” 2014, nr 120, s. 22-38.

 

Dr Wanda Świątkowska

 

Teatr – miejsce ożywiania archiwum

 

Na warsztatach przyjrzymy się teatrowi jako maszynie pamięci i performatywnemu archiwum oraz mitowi efemeryczności dzieła teatralnego. Widmowa obecność przeszłości w teatrze przejawia się w powtórzeniach, odegraniach (re-enactments), remiksach sytuacji, postaci, gestów, które materializują się w kolejnych ciałach i powracają w nowych okolicznościach i w zmienionym kontekście. Podążając za myślą Rebeki Schneider, teatr można traktować jako cielesny sposób uprawiania historii a ciało aktora jako medium pamięci i żywe archiwum, posiadające moc powtarzalnej aktualizacji minionego wydarzenia.

Przewodnikami po teatrze jako żywym archiwum będą: Marvin Carlson, Diana Taylor, Rebecca Schneider i Dorota Sajewska; zaś jako przykłady posłużą wybrane przedstawienia odwołujące się do innych dzieł oraz strategie ożywiania archiwalnej dokumentacji w teatrze.

Uczestnicy są proszeni o zapoznanie się z tekstem Doroty Sajewskiej Mit efemeryczności teatru („Dialog” 2015, nr 1).